Son günlerde çokça karşılaştığımız, neredeyse herkeste olan ishalden (tıbbi adı ile diare) bahsedeceğim. Peki durduk yere ishal neden olur? Öncelikle ishal nedir onu açıklayayım. Normalinden daha sıvı, yetişkinlerde günde 3-4 kereden fazla, çocuk ve bebeklerde 6-8 den fazla dışkılama ihtiyacına biz ishal diyoruz. Vücut çok fazla sıvı kaybeder ve halsiz düşeriz. Bazen de kusma da yanında gelir ve kaybettiğimiz sıvı kat be kat artar. Özellikle çocuklarda tehlikeli sonuçlara yol açabilir. Fazla sıvı ve elektrolit kaybı yüzünden çocuklarımız hastanede yatmaya kadar giden kötü bir tabloya sahip olabilirler.
Akut ateşsiz kusmasız ishal genellikle herhangi bir tıbbi danışmaya ihtiyaç duymadan 2-3 günde kendiliğinden düzelir.
Ancak kendiliğinden geçmeyen, sizi rahatsız edecek düzeyde devam eden ishallerde mutlaka bir hekime danışmanızı tavsiye ediyorum. Çünkü kendi başımıza hareket edip hatalı uygulamalar yaparsak veya bu durumu görmezden gelirsek altta yatma ihtimali olan hastalıkları da atlayabiliriz. Mesela Crohn Hastalığı, Irritabl Bağırsak Sendromu, enzim yetersizliği vs.
Genellikle mevsim geçişlerinde karşımıza çıkan, çocuklarda daha sık görülen rotavirüs, nörovirüs ve adenovirüs ilk sebeplerimiz arasında. Tüketilen gıdalar, gıda zehirlenmeleri, ilaç yan etkileri, çeşitli bağırsak hastalıkları da ishal yapabiliyor.
Bazen de çevre kirliliği ishale hatta kronik ishal sebep olabiliyor. Mesela sulara karışan atık maddeler, kanalizasyon borularından sızan ve yine suya karışan kirli sular… Hatta karın ağrısı ishal ile birlikte olabiliyor.
ISHALDEN KORUNMA
Peki nasıl korunacağız biz bu ishalden?
Hijyenden devam edelim…
Yediğimiz yiyeceklerin hijyeni de çok önemli. Yukarıda da bahsettiğim gibi atık suların sularımıza karışması kendimize dikkat etsek de bizi ishale götürebiliyor. Çarşıdan, marketten, pazardan… nereden aldığımız önemli değil. Özellikle sebze ve meyvelerin güzelce yıkanması gerekli.
Yemeklerimizin güzelce pişmesi de bizi koruyor. Özellikle etlerin (et, tavuk fark etmeksizin) iyice pişirilmesi çok önemli. Çünkü çiğ etlerin üzerinde bulunan bakteri ve virüsler de ishal yapabilen etkileri olabiliyor.
Hijyenin yetersiz olduğunu düşündüğünüz ülkelere seyahat edecekseniz mutlaka orijinal şişelerinde bulunan içeceklerden tüketmeli, etlerin iyi piştiğine de emin olmalısınız. Ve tabi ki kendi hijyeninize biraz daha dikkat etmelisiniz.
Aşımız var mı diye soran gözleri görür gibiyim. Evet ama sadece rotavirüse karşı var. Çocuklarda ilk altı ayda yapılan rotavirüs aşısı çocuğunuzun gelecekte (uzmanların görüşlerine göre yaklaşık 2-3 yıllık dönemde) rotavirüs ile karşılaştığında hastalığı çok daha hafif geçirmesini sağlıyor. O yüzden çocuklarımızı aşılardan esirgemeyelim lütfen.
Tabi ki ilk korunma yöntemimiz hijyen. Öncelikle el hijyenine dikkat edilmeli. Tuvalet ihtiyacını görmeden önce ve bu ihtiyacı giderdikten sonra düzgün bir el hijyeni bize korunak sağlar. Tuvaletlerin temizliğinin sağlanması da (özellikle alafranga tuvaletlerin) bizi korur. Hazır tuvaletten bahsetmişken doğru perine hijyeninin de sağlanması lazım. Özellikle kız çocuklarında ve kadınlarda önden arkaya yapılması gereken temizlik arkadan öne yapılırsa hem idrar yolu enfeksiyonuna hem de bağırsak enfeksiyonuna sebebiyet verebilir. Bundan kaçınmalıyız.
Eyvah! İshal oldum/çocuğum ishal oldu, ne yapacağım? Şimdi gelelim ishalde yapılacaklara. En başta yapılacak şey doğru diyeti uygulamak. Mideyi, bağırsağırahatsız etmeyen yiyecekleri tüketmek bizi rahatlatacaktır. Başta posalı ve prebiyotik içeren gıdalar çözümümüz olacaktır.
- Haşlanmış, yağsız patates
- Yağsız beyaz peynir (laktoz intolerasyonu olan kişiler kullanmadan önce bir uzmana danışmalı)
- Pirinç lapası
- Yoğurt
- Muz
- Beyaz ekmek
- Yağsız haşlanmış makarna
- Yağsız ve güzel pişmiş et, balık, tavuk
- Anne sütü (emme çağındaki bebek ve çocuklar için)
Bu gıdalar tüketilmesi önerilen yiyeceklerde başta gelir. Fark ettiyseniz bu yiyecekler hep yağsız. Çünkü yağ bağırsak hareketlerini attırır ve doğal olarak var olan ishali de arttırmış olur. İshali arttıran diğer gıdalar ise salça, baharatlı yiyecekler, tam buğday ve kepekli gıdalar, şekerli gıdalar, şekerli yağlı hazır gıdalar, fazla kafein, alkol gibi bağırsak hareketlerinihızlandıran gıdalardır. Asıl kurtarıcımız ise su… daha önce de söylediğim gibi çok fazla sıvı ve elektrolit kaybederiz. Bu yüzden su tüketiminin artması bizim bu hastalığı atlatmamıza çok fazla yardımcı olacaktır. Ancak bulantı-kusma ile seyreden ishallerde aç karna su içmek kusmayı tetikleyeceğinden dikkatli olmak gerekir.
Yetişkinlerde ishal 4 haftadan uzun sürüyorsa, ishal olan bebek 2 aylıktan küçükse, ishal için bütün önlemlerimizi almamıza rağmen geçmiyorsa durumun daha ciddi olduğunu anlamaliyiz.
Tehlikeli ishalin belirtileri
Dışkı
- köpüklü,
- kötü kokulu,
- siyah renkli tehlikeli ishal rengi
- kanlıysa,
- 24 saatten fazla düşmeyen ateş varsa,
- diyabet (şeker hastalığı) gibi kronik bir hastalık da varsa,
- besin ve
- sıvı alımı ciddi derecede eksikse
mutlaka bir uzmana danışılmalı.
